Tuesday, October 04, 2005

Os Talibáns da Ghaita (I)

Xa sei que levo moito tempo sen cumprir a promesa de facer, por petición popular, un post sobre este tema, pero non foi por desidia. De feito, levo dende aquela pensando na composición dun texto sobre este tema, e tanto pensei que o vou ter que escribir por entregas.
A primeira dúbida que saltou á miña mente á hora de poñerme a escribir foi "quen son os talibáns da gaita?" ou, o que é o mesmo, "son eu un talibán deses?". A resposta, inevitablemente, é que si.
Definamos "talibán da gaita" como aquel que fai música tradicional extrema, isto é, que se o velliño (normalmente úsase o eufemismo "informante", do que imos prescindir, que case se pode dicir que estamos na casa) di negro, o recolledor de turno canta negro aínda que sexa máis branco que o papel no que o escribe. Ergo, poderíanse considerar talibáns todos aqueles que meten a gadoupa por ser fieis ás informacións recibidas, co atenuante de que, nestes casos, non hai xeito de contrastar esa información, xa que a vella (normalmente as informantes son mulleres, por algunha extraña razón) da casa do lado vai ofrecer uns datos diferentes, xa que é imposible recoller todo o que se cantaba e tocaba fai 50 anos, e cada un lembra o que lembra, que rara vez é coincidente co que lembra a veciña en cuestión.
Unha vez aclarado isto, chegamos a unha conclusión que non por dura deixa de ser certa: TODOS SOMOS TALIBÁNS e, por moito que me doia, eu o primeiro. Quero pois facer confesión e pechar esta primeira entrega cunha das moitas anécdotas deste tipo que, antes de que ninguén tire a primeira pedra, tódolos grupos teñen, os que non teñen catro ou cinco (incluso hai algún, dos que falaremos noutras entregas por seren os talibáns da gaita "pata negra" - acéptase a expresión "talibáns da gaita xamóns de porco celta" para os nacionalistas máis acérrimos, pero o certo é que os españois, ás veces, tamén fan cousas ao xeito- e aos que lles sae unha media de case a anécdota por peza recollida). Neste caso, e para demostrar que eu tamén son talibán, vou contar unha que nos pasou a nós, a ese grandísimo grupo pontevedrés ( e máis a súa delegación na Coruña, ou sexa eu) da que formaba parte.
Despois de analizar concienciudamente unha recollida decidimos facer selección e quedar cun canto (máis ben era un romance) que nos pareceu moi peculiar e montámolo, aínda que estaba incompleto (ben se vía que a informante non lembraba tódalas coplas e a historia quedaba composta por textos nalgúns casos inconexos) porque era moi bonito e entendíase bastante ben.
O paso seguinte a montar unha peza recollida (aprender a tocala e cantala, fixar as coplas e a melodía etc.) é ensaiala ata que se pode presentar en público, fin último de todo o recollido, xa que unha parte moi importante do traballo das asociacións de música tradicional é a difusión, pois recoller para arquivar e volver a gardar non é moi útil para a conservación do noso patrimonio. Por onde ía? Ai si, é certo, a presentación en público, que se produciu nun restaurante folk moi coñecido de preto de Pontevedra. Estábamos a venres e o sábado de noite (máis ben á amencida do domingo, pero para nós, coma sempre, aínda era sábado) marchábamos de viaxe artística (o que en castelán se chama xira) por Asturies.
Pois ben. Nesa máxica noite de venres aproveitamos para probar a reacción que producía no público o novo repertorio que íamos presentar na patria veciña e no medio dese repertorio ía o xa citado canto. A verdade é que a reacción foi moi boa, sobre todo con esa peza que, como xa dixen, era moi peculiar e bastante bonita.
Saímos moi contentos do concerto, decididos a triunfar con aquel repertorio polo mundo adiante, pero pouco nos durou a alegría. Cando nos levantamos ao día seguinte (mellor non vou dicir a hora, pero vaia na nosa defensa que os concertos rematan moi tarde e que á noite seguinte non íamos ver a cama sequera) puxemos a televisión que, coma sempre, acendeu na primeira canle. Cal non sería a nosa sorpresa cando, en "Cine de Barrio" (xa avisei de que nos levantamos un pouquiño tarde), vimos a Saritísima Montiel cantando (obviamente sen gheada nin seseo, e cunha melodía que se parecía pouco á que nos tíñamos, que tiña uns matices marcadamente galegos) o noso canto, desta vez completo.
Como podo criticar os talibáns da gaita se nós, os puritanistas máis abertos, fixemos toda unha "xira" por Asturies tendo que explicar o que nos pasara coa canción en cuestión xusto antes de cantala?. Nunca me arrepentirei de facelo, porque o tema en cuestión triunfou e, malia ao vacile que nos meteron os dos outros grupos en Pontevedra ao volver, rendémoslle homenaxe a unha informante á que a memoria lle xogou unha mala pasada, pero que forma parte dun extracto da poboación sen a que a recuperación da nosa memoria cultural sería imposible. Qué menos que ser fieis ás súas informacións.
Así pois, queridos gaiteiros/as e cantareiros/as, non renunciedes á fidelidade (salvo probas de peso, que diso tamén hei falar) porque ao final todos somos talibáns.